علل زایمان زودرس

دکتر ملک منصور اقصي، متخصص بيماري هاي زنان و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران درباره علل زايمان زودرس و روش هاي پيشگيري از آن توضيح مي دهند.

آقاي دکتر! زايمان زودرس چه عوارضي ممکن است داشته باشد؟

طبق مطالعات جديد مشخص شده كودكاني كه يك تا سه هفته زودتر از موعد به دنيا مي آيند، در هفته ي اول تولد، شش برابر و در سال اول تولد سه برابر بيشتر از نوزاداني كه در زمان مقرر به دنيا مي آيند، در معرض خطر مرگ قرار مي گيرند. صرف نظر از ميزان مرگ و مير، اين گروه از نوزادان نسبت به بقيه آسيب پذيرتر هستند. پس متوجه اهميت زمان تولد نوزاد مي شويد.

زمان تولد نوزاد طبيعي، هفته 37 بارداري به بعد است. نوزادان زودرس كه در هفته 34 تا 36 بارداري متولد مي شوند، 71 درصد نوزادان را شامل مي شوند. در مطالعات زيادي مشخص شده است كه اين كودكان بيش از بقيه در معرض مشكلات تنفسي و تغذيه اي قرار مي گيرند، در تنظيم دماي بدن خود با مشكلات بيشتري مواجه هستند و احتمال ابتلا به زردي هم در آنها بيشتر است. همچنين اين كودكان در فرآيند رشد مغز نيز با مشكلاتي مواجه مي شوند.

کدام مادران در معرض زايمان زودرس قرار دارند و چرا؟

در مواردي به دليل ناهنجاري هاي رحمي، مادر قدرت نگهداري جنين را تا زمان معمول ندارد. در حال حاضر نيز با توجه به روش هاي باروري مصنوعي، به دلايل مختلف مادران قدرت کمتري در نگهداري جنين تا پايان 9 ماه دارند و در نتيجه شيوع نارسي نوزاد بالا مي رود.

پرستاران شيفت شب علاوه بر اينکه از نظر جسمي و روحي دچار ضربه مي شوند، متاسفانه نسبت به ساير زنان شاغل، بيشتر در معرض خطر بروز زايمان هاي زودرس و سقط جنين هستند. عواملي همچون شب کاري، استرس شغلي و تماس با داروها، علاوه بر تاثيرات منفي بر جنين، احتمال زايمان زودهنگام را در پرستاران افزايش مي دهد.

اما به طور کلي علت عمده زايمان هاي زودرس معلوم نيست.

آيا ويژگي ها وخصلت هاي رواني مادران هم بر احتمال زايمان زودرس تاثير دارد يا نه؟

بله، مثلا جالب است بدانيد به تازگي با بررسي حدود 1800 زن باردار مشخص شد، خطر زايمان پيش از موعد در افرادي که نگراني آنها درباره بارداري شان زياد است، تا سه برابر افزايش مي يابد.

از علل ديگر زايمان زودرس، ابتلاي مادر به افسردگي است. مادران باردار افسرده بيشتر در معرض خطر زايمان زودرس قرار دارند. هورمون استرس در مادران افسرده به طور قابل توجهي بيشتر است كه منجر به زايمان زودرس مي شود.

به طور متوسط مادران مبتلا به افسردگي ، دو روز زودتر از معمول زايمان مي كنند، اما مادراني كه دچار افسردگي شديد هستند، زير 37 هفته زايمان مي كنند.

عوامل موثر ديگري هم هست؟

بله، مثلا عفونت هاي دهان و دندان در زنان، احتمال زايمان زودرس را تا هفت برابر بيشتر مي کند که تحقيقات نشان داده است، انتقال سريع عفونت هاي دهان و دندان به جنين، باعث زايمان زودرس مي شود. قرار گرفتن زنان غيرسيگاري در معرض دود دخانيات و به ويژه دود سيگار در دوران حاملگي، باعث كاهش وزن نوزاد و زايمان زودرس مي شود.

همچنين مواجهه با دود دخانيات در دوران حاملگي مي تواند باعث تاخير در رشد درون رحمي و سقط ناگهاني جنين شود.

پس علت هاي بروز زايمان زودرس و تولد نوزاد نارس، خيلي زياد است.

همين طور است. بهتر است بگوييم هر عاملي كه مانع از تكامل جسمي و سيستم هاي مختلف بدن جنين در داخل رحم شود، مي تواند باعث به دنيا آمدن زودرس جنين شود، مثل انواع بيماري ها از جمله تب مادر.

بنابراين روش هاي پيشگيري عبارت است از جلوگيري از بروز اين عوامل و پيگيري روش زندگي سالم. اما روش درمان و کاهش خطر بروز زايمان نوزاد نارس شامل چه مواردي مي شود؟

با كنترل بيماري هاي مادر و كنترل تغذيه و تأمين شرايط مناسب براي حاملگي مي توان از تولد نوزاد نارس جلوگيري كرد، اما بعد از تولد نيز با استفاده از امكانات جديد پزشكي مي توان نوزادان نارس را با بهترين كيفيت نگهداري کرد و در نتيجه از مرگ و مير آنها جلوگيري كرد.

براي کاهش خطر زايمان نوزاد نارس نيز بايد مورادي را رعايت کرد؛ مثلا در مورد مادران افسرده و مضطرب، اگر پزشک متخصص با اين افراد گفتگو کند مي تواند ترس و اضطراب آنها را به حداقل برساند. حمايت و نقش پدر نيز در کاهش اين اضطراب ها و نگراني ها بسيار تاثيرگذار است.

براي پيشگيري از ابتلا به مسموميت بارداري، كنترل دقيق موارد اين بيماري و پرهيز از تصميم گيري شتاب زده براي ختم بارداري را در موارد خفيف پره اكلامپسي (نوعي مسموميت بارداري) توصيه مي كنيم.

براي درمان عفونت هاي دهان و دندان، توصيه مي شود به دليل اينکه سه ماهه اول بارداري حساسيت ويژه اي دارد و امکان عکس برداري و بي حسي نيست، در ماه هاي بعدي نيز درمان مشکلات دنداني بدون درد و با روش بي حسي امکان پذير نيست، بهتر است زنان قبل از باردار شدن، توجه بيشتري به بهداشت دهان و دندان خود داشته باشند و هرگونه درماني را که لازم است، انجام دهند.

در مجموع شايد زايمان زودرس در حال حاضر مهم ترين مشکل بارداري و زايمان باشد و سالانه صدها تحقيق در مورد علل و نحوه پيشگيري از آن انجام شود، اما هنوز بسياري از سوالات در مورد زايمان زودرس همچنان بي پاسخ مانده اند.